Mijn vader was een bewaarder. Het bracht hem tot het Nationaal Archief. En zelfs hangt wat hij redde nu op de tentoonstelling “Blikvangers”, die nog tot en met 12 juli is te zien in het NA in Den Haag. Zeer de moeite waard. Uit de vijftien miljoen foto’s uit hun collectie maakte het archief een keuze en voegde er documenten aan toe.

In 1953 was Swier Broekema ambtenaar bij de provincie Zuid-Holland. Toen hij op zondag in de kerk hoorde van de ramp toog hij naar het provinciehuis. Daar zat al een telefoniste. Hij koos een geschikte kamer en vroeg de telefoniste de gesprekken die betrekking hadden op die ramp van die nog onbekende omvang door te verbinden. Al snel arriveerden collega’s en zo vormde zich een crisiscentrum.

Uit de aantekeningen die ze maakten en de telegrammen die ze ontvingen blijkt de ramp van ongekende omvang. Bestellingen voor kisten, sigaretten voor de bergers, dijken die het in die eerste uren leken te houden maar alsnog dreigen te bezwijken. Wanhoop, ellende en een radeloze logistiek.

Iedere avond verdween dat papierwerk in de prullenmand. En mijn vader haalde het er weer uit en bewaarde. Zo kwamen mijn zus en ik het tegen in zijn spullen. Onze vader met zijn historisch besef. Die de gewoonte had om te stoppen als hij onderweg naar het werk papier langs de kant van de weg zag staan. Soms was het de moeite waard en ging het in de fietstas.

Nu hangen enkele van die documenten in zwarte lijstjes op die indrukwekkende tentoonstelling in Den Haag. We hebben er twee uur rondgelopen. Uiteraard vanwege die prachtige plaats die vaders papierwerk kreeg. Een waarmee indirect (zo voelde ik het als trotse dochter) een ode wordt gebracht aan zijn historisch besef.
Ik heb ook lang stil gestaan bij Indië, en dan in het bijzonder de afdeling Deli. Een kaart van Sumatra’s Oostkust met daarop de mij zo bekende omlijning van de plantage Belawan. De tuin van mijn overgrootvader Frans Jan ter Beek, uitvoerig beschreven in Het Boschhuis.

De foto van de koelies in de droogschuur. De moegewerkte gezichten. De jasjes en hoofddeksels die achter de arbeiders hangen. Ik heb het dat alles, mede aan de hand van die foto, beschreven.
Ook is er een zeldzaam filmpje uit een privécollectie. Tabakkers, begin jaren dertig, op de onderneming. Je ziet ze hun tabak keuren. En fascinerend straatbeeld van Medan.

Wederopbouw èn oorlog. De foto’s van die eerste grote razzia. De joodse man op het plein in Amsterdam, die voortgejaagd wordt door Duitse militairen, met hun sardonische triomfblik.
Ze staan op je netvlies. De foto’s zelf blijken klein. Gemaakt door een onbekende Duitse soldaat.

Een ander document: een toespraak van Wilhelmina voor Radio Oranje. Ze deed iets, zo blijkt, wat veel nieuwslezers nog altijd doen. Waar ze in Londen de klemtoon wilde leggen zette ze een streepje. Ze staan er nog altijd. Landgenoten…