Het portret valt me onmiddellijk op als we bij Wanda binnenkomen.
De man op het schilderij is zwart. De Amerikaanse militair draagt zijn uniform en heeft een oranje sjaal om zijn nek. In 1945 is het gemaakt door de Limburgse schilder Petran Vermeulen.
Ik vind het prachtig.
Wanda kent haar vader niet. Hij was een zwarte Amerikaanse militair die na september 1944 in Limburg terecht kwam. Wat ze van hem weet hoorde ze van een dorpsgenote. Dat hij een smalle jongeman was, knap, elegant. En regelmatig langs kwam bij haar moeder die alleen met haar kinderen woonde. Haar echtgenoot was tijdens de bezetting elders.
Toen de troepen verder trokken verdween ook die jonge soldaat. In september beviel zijn Limburgse vriendin van een baby die ze Wanda noemde, naar zichzelf.
De oorlog was voorbij en haar echtgenoot keerde terug. Hij werd geconfronteerd met een kind dat duidelijk niet het zijne was. “Hij mishandelde me. Ik kreeg slaag.” zegt Wanda toonloos.
Een kind dat er niet had mogen zijn en daarom van alles de schuld kreeg. Een moeder die wegkeek als er werd geslagen. “Elend, altijd elend” zegt ze en het verdriet staat in haar ogen.
Ze draagt er de sporen van. Niet goed alleen kunnen zijn, altijd aan zichzelf twijfelen, onzeker, angstig.
Alleen niet toen ze Amerika bezocht. “Ik voelde me er thuis. Werd niet vreemd aangekeken.”
Wil ze niet weten wie haar vader is? Ja, soms. Ze heeft een naam, maar twijfelt of het allemaal wel klopt. “Hoe zou hij er uitzien, denk ik wel eens.” Als de beschrijving van die dorpsgenote juist is dan lijkt ze op hem. Sierlijk, fragiel is ze.
Petran Vermeulen heeft haar geschilderd toen ze een jonge vrouw was. Een dromerige blik, lang haar, een hoog voorhoofd. Jaren later hoorde ze van iemand dat er van diezelfde Vermeulen een schilderij van een zwarte soldaat werd aangeboden. Ze zag het hangen in de galerie en was er meteen weg van. Ze kreeg het van haar toenmalige echtgenoot.Haar moeder leefde nog en ze liet het portret zien. ‘Zo zwart was hij niet’, zei haar moeder. Daar bleef het bij.
Ze vertelt ons haar geschiedenis, zoals andere bevrijdingskinderen dat doen. Haar verhaal is dat van een leven getekend door een nare jeugd. Haar moeder is overleden. Verhalen over haar Amerikaanse vriend nam ze mee in haar graf. Wel weet Wanda dat de affaire een maand of zes moet hebben geduurd. Dat doet haar goed. Dat het geen one night stand was. Ze kan zelfs wat mededogen opbrengen. Haar moeder heeft veel ellende gekend. “Ik denk dat ze alleen maar gelukkig is geweest met mijn vader. Daar had ze voor moeten kiezen. Dan was alles anders gegaan.”
