Wat Rembrandt heeft gehoord

Hoe klonk het Nederlands van Rembrandt? In welke bewoordingen onderhandelde hij met Marten en Oopjen over het te ontvangen honorarium voor de huwelijksportretten. Lieten die later, na de voltooiing, toen de doeken werden afgeleverd, iets van hun bewondering blijken? Op welke toon, in het staccato van de tevreden koper? Onderkende het jonge paar de genialiteit van de meester? Want wie is in staat om een hand te schilderen met de expressie, de detaillering die Rembrandt er in legt?
We weten het niet. Kunnen alleen iets van de geluiden terughalen die Rembrandt van de straat hoorde komen toen hij werkte aan de portretten. De ratel van de kar, de blaf van de hond, of tijdens een wandeling: de wind door het zeil van de molenwieken, het geruis van het riet.

IMG_3163

Wel weten we precies hoe muziek klonk die hij gehoord heeft.
In de reacties die ik kreeg na het Journaal item over het orgel wordt daar geregeld aan gerefereerd. Orgelklanken die de eeuwen doorstonden. Ook Geert Pruiksma schrijft er over in dit stukje:

Eerlijk gezegd: de dreun was mij al snel te zwaar, op de zondagochtend. Als prille puber had ik net de hitparade ontdekt, met liedjes die gingen over zomerliefdes en andere zaterdagavond-bezigheden. Voor mij ging het orgel pas leven toen ik een gelijkenis zag met de achtersteven van de historische zeilschepen op de zeegezichten in het Rijksmuseum. Die had ik altijd geweldig indrukwekkend gevonden en die tekende ik na, tot in detail. Die roede-ramen, de vergulde houtgesneden omlijstingen, de glimmende lantaarn en daarachter de drie hoge masten met vlaggen over dwars getuigde ra’s.
Al die schepen waren kapotgeschoten, brandend gezonken, vergaan. Maar zo’n front stond er nog wel, zij het in een kerk: het front van het orgel. Kleurrijk, tot in detail beschilderd. Dezelfde grootsheid van de grachtenpanden uit die tijd.
Het orgel bood nog iets extra’s: geluid. Muziek, je kunt het niet verpakken, wegen, invriezen, het is abstract, ongrijpbaar. Waar de geluiden in de haven en langs de gracht allang vervlogen waren, hoorde je in de Sint Bavo exact dezelfde tonen als eeuwen geleden. Zo bijzonder.
Van het Müller orgel van de St Bavo moet ik nog tekeningen hebben, ze liggen bij mijn ouders. Mocht ik weer eens in de St Bavo naar het orgel luisteren dan is het nu uit eigen keuze. En niet met de associatie aan gaperige zondagochtenden, maar de triomfale grandeur waarvoor al die toeristen bij het Rijksmuseum in de rij staan.

IMG_3168

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Bewaren