BENJAMIN

Afbeelding (10)

 

Benjamin Heiman Broekema (Warffum, 12 aug 1904 – Auschwitz, 17 aug 1942)

Benjamin Broekema wordt geboren in Warffum en is het enige kind van de slager Jozef Broekema en de huisvrouw Reina van Dam. Zijn vader is ziekelijk en thuis hebben ze het niet breed. Daarom moet de getalenteerde Benjamin direct na de Lagere School bij vader in de zaak. De jongen is voorbestemd in de voetsporen van zijn vader te treden. Maar zijn hart ligt elders. Hij is een kind dat opvalt. Kan goed voetballen, is al jong geïnteresseerd in politiek, speelt toneel, wordt lid van de toneelvereniging en de fanfare. Maar bovenal voelt Broekema, die in het dorp Poere wordt genoemd, zich schrijver.

Hij ontwikkelt zich tot één van de meest productieve toneelschrijvers van het Noorden. De meeste van zijn stukken zijn in het Gronings en worden veel gespeeld. Ook schrijft Broekema enkele jaren columns voor de Groninger editie van het socialistische dagblad het Volk. In het Maandblad Groningen en in Kennis is Macht verschijnen korte verhalen van zijn hand. Ook houdt hij voor de VARA radiopraatjes in het Gronings.

In zijn razend populaire stukjes voor de krant schrijft hij over ondermeer: politiek, het plattelandsleven, de opkomst van de radio, voetbal, het bestaan als middenstander, het stadsleven.
Enkele keren gaat hij in op de dreiging van het nazisme en wat dit voor hem als jood betekent.
Eind jaren dertig heeft hij als schrijver steeds meer succes. In 1939 verschijnt van zijn hand een Nederlandstalige streekroman Koos. Een verhaal uit het Groninger dorpsleven.
In zijn krantenstukjes schrijft hij zelden over zijn privéleven. In Koos doet hij dat juist wel. Hij laat de lezer kennismaken met zijn kindertijd, beschrijft zichzelf als een gevoelig en nieuwsgierig jongetje dat diep geraakt wordt door de ziekte van zijn vader en de armoede die daaruit voortvloeit.

In Warffum is Benjamin Broekema een centrale figuur in het dorpsleven.
Na de Duitse inval ziet hij zijn toekomst somber in.
Buurman Gerrit Kuilder maakt in het voorjaar van 1942 een foto van het gezin Broekema. Kuilder is rijksveldwachter en woont naast de familie. Later zal hij weigeren mee te werken aan de deportatie van joden, wordt gevangen gezet, weet te vluchten en komt in onderduik de oorlog door.
De foto lijkt een voorbode van wat komen gaat.
Als Broekema in de zomer van 1942 een oproep krijgt zich voor tewerkstelling te melden willen vrienden dat hij onderduikt. Maar hij is bang voor de consequenties die dit zal hebben voor zijn vrouw en dochtertjes. Hij meldt zich, samen met zijn achterbuurman Sallie van der Hal.
Op 15 juli 1942 worden zij met de eerste trein van Westerbork naar Auschwitz gevoerd.
Daar heeft Benjamin Broekema nog enkele weken geleefd. Hij overlijdt op of rond 17 augustus 1942
Sara, de meisjes en de moeder van Benjamin worden in november vanuit Westerbork naar Auschwitz gedeporteerd. Direct na aankomst worden zijn op 19 november 1942 omgebracht.

Een gevelsteen in het huis aan de Oosterstraat herinnert aan Benjamin Broekema.
In de Broekemastraat in Warffum staat een monument voor hem.
En hij wordt, met zijn gezin en de andere omgebrachte joodse Warfummers, vermeld op de gedenksteen op de begraafplaats.

In 2001 verscheen na jaren onderzoek het boek over een joodse gemeenschap in de provincie. Ik beschrijf dat leven in de mediene rond mijn markante naamgenoot Benjamin Broekema.
Zijn leven staat voor de geschiedenis van velen.
Van het boek zijn inmiddels meer dan tienduizend exemplaren verkocht.
Het was mede aanleiding dat ik werd gevraagd in 2013 de vier mei voordracht te houden in de Nieuwe Kerk in Amsterdam, voorafgaan aan de Nationale Dodenherdenking op de Dam. In die voordracht “Geef mij de klei maar”, speelt Benjamin een belangrijke rol.

Persreacties:

Een prachtig meeslepend verhaal. Algemeen Dagblad
Een mooi en waardig eerbetoon. Opzij
Goed dat die verdwenen wereld gedocumenteerd is. De Volkskrant
Meeslepend. Trouw